niezwykłe postacie

14

29 lipca – 11 sierpnia 2011 * Kurier Galicyjski

śmierć osTaTnieGo moLFara

SABINA RóŻYCKA tekst

zdjęcie archiwum

…Tym czasem góry tęsknią za

„Ludzie, dosłownie, dniami czekali

W wiosce Werchnij Jase-

molfarem. Na progu, nie odchodząc od

na wizytę u niego. Nocowali we wsi,

niw, rejonu werchowyńskie-

chaty leży czarny kot Łoncur, zawsze

zdarzało, że i u mnie nocowali, – mówi,

go, w woj. iwano-frankow-

towarzyszący magowi. Jeszcze za

ocierając łzy, Kateryna Wowkuniec,

skim (dawn. stanisławowskie)

życia dziadek Neczaj mówił, że żadne

sąsiadka molfara. – On nikomu nie

pochowano znanego karpac-

koty, oprócz czarnych, u niego nie chcą

odmawiał, pieniędzy za swoje usługi

kiego uzdrowiciela, znachora

mieszkać. Bo zwierzęta w tym kolorze

nie wymagał. Każdy dawał ile mógł.

i ostatniego molfara Mychajła

pomagają mu w jego działalności. Tę-

Przyjeżdżali tu ludzie z całej Ukrainy, a

Neczaja. 81-letniego mężczy-

sknią po dziadku i mieszkańcy wioski.

i zza granicy bywali. Ratował skłócone

znę zamordował czterema

„Straciliśmy wielkiego Hucuła, pełne-

małżeństwa, przywracał żony mężom

uderzeniami noża w szyję

go radości życia, dobrego człowieka,

i odwrotnie. Pomagał tym, co stracili

33-letni psychicznie chory

nie tylko uzdrowiciela, ale i twórcę – z

pracę lub mieli złego szefa. Najważ-

mieszkaniec Lwowa. Trage-

bólem opowiada wójt Werchniego

niejsze – przywracał ludziom zdrowie.

dia wydarzyła się rankiem 15

Jaseniowa, sąsiad zamordowanego,

Leczył tych, których lekarze odesłali

lipca około 6.00 rano. O 6.50

Dmytro Martyszczuk. – Bo Mychajło

do domów. Umierać”.

o śmierci maga zawiadomio-

Neczaj był założycielem i wieloletnim

Dziadek Neczaj często powtarzał,

no posterunek milicji. Wiado-

kierownikiem folklorystyczno-etnogra-

że zna godzinę swojej śmierci. „W

mość lotem błyskawicy roze-

ficznego zespołu drymbalistów „Struny

ostatnich miesiącach życia staruszek, z

szła się po Ukrainie. Wszyscy

Czeremosza”. Uczył dzieci, dorosłych

zamyśleniem spoglądał w góry i mówił

byli zbulwersowani: co komu

i turystów gry na tym ludowym instru-

cicho: „Moja świeczka już się dopala”,

zawinił starszy znachor, który

mencie. Sam produkował te instrumen-

Otoczono go podwójnym kordonem.

przyjmował pacjentów, kobieta za-

– opowiadają sąsiedzi. Ale usłyszeć

swoimi nietradycyjnymi me-

ty. W marcu 2010 roku za 40-letnią

Zatrzymany okazał się 33-letnim

marła… mężczyzna był już martwy”.

to od 81-letniego mężczyzny nie było

todami pomagał tym, których

pracę kierownika zespołu otrzymał tytuł

mieszkańcem Lwowa, inwalidą II gru-

Zrozpaczona kobieta zadzwoniła do

niczym dziwnym. „Jakbyśmy wiedzieli,

dawno opuścili lekarze.

Zasłużonego Pracownika Kultury Ukra-

py, schizofrenikiem. W 1999 roku już

syna, który pracuje w urzędzie rejo-

że on tak swoją śmierć prorokował! –

…Od Werchowyny do Werchnie-

iny. W miejscowej szkole prowadził dla

raz dopuścił się zabójstwa. Z materia-

nowym. A ten zawiadomił milicję.

biadają Huculi, którzy jednocześnie

go Jaseniowa droga jeszcze prze-

młodzieży kółko ludowych rzemiosł hu-

łów śledztwa wynika, że wtedy napadł

Po tym telefonie postawiono na

proszą, by nie podawać ich nazwisk

jezdna, wioska jest niezbyt oddalona.

culskich.

na dwie kobiety, jedną z nich zamor-

nogi cały posterunek z Werchowyny,

– ale, czy mogliśmy go obronić. O

Dojechać tam można bez trudu. W

Właśnie do niego na konsultacje

dował, drugiej udało się przeżyć. Ale

w województwie wprowadzono środ-

tym, że Mychajło Neczaj znał swoją

Werchowynie ludzie mówią jeszcze o

etnograficzne przed zdjęciami do fil-

uznano go niepoczytalnym. Pewien

ki nadzwyczajne w celu zatrzymania

ostatnią godzinę świadczy fakt, że

śmierci molfara. Przypominają wesoły

mu „Cienie zapomnianych przodków”

czas był leczony przymusowo w zakła-

przestępcy, – mówi naczelnik woje-

w dzień śmierci ubrał białą koszulę,

charakter Neczaja, optymizm i filozo-

przyjeżdżał reżyser Sergij Paradża-

dzie zamkniętym w Dniepropiertowsku.

wódzkiego urzędu MSW, generał-

ogolił się i zagadkowo uśmiechał.

ficzne podejście do życia. Powiadają,

now. Przygotowywał molfar do głównej

W 2010 roku został zwolniony.

major Wasyl Warcaba. – Na nogi po-

Choć, zazwyczaj, molfar przyjmował

że staruszek lubił pożartować dosad-

roli w tym filmie i znanego ukraińskie-

Przed morderstwem lwowianin

stawiono wszystkie patrole drogowe,

ludzi w codziennym ubraniu.

nie z dziewczętami i młódkami, ale za-

go aktora Iwana Mykołajczuka. Córka

przyjechał do molfara, rozbił opodal

przybyli żołnierze wojsk MSW, oddziały

„W dzień tragedii przyszło do nie-

wsze były to tylko żarty. Był typowym

pisarza-fantasty Olesia Berdyka, Gro-

namiot i rozmawiał ze znachorem.

specjalne „Berkut”, sześć grup z psami

go już o świcie pięć osób, – mówi Han-

mieszkańcem gór. Lubił swoją ziemię,

mowica, napisała według opowieści

Według słów mieszkańców Jaseniowa

tropiącymi i nawet wojska pogranicz-

na Kłapczuk z Werchowyny, która była

zielone góry, kołomyjki, cenił rodzinę,

uzdrowiciela wspaniałą etnograficzna

zachowywał się spokojnie. Stał koło

ne, bo rejon werchowyński graniczy

wtedy w Werchnim Jaseniowie. – Dwa

był prawym, dobrym, sprawiedliwym i

opowieść o magii Karpat. Największej

kładki, częstował się czereśniami, łowił

z Rumunią. W poszukiwaniach wspo-

małżeństwa i jeden młody człowiek.

tajemniczym, jak cała, owiana misty-

popularności Mychajło Neczaj zaznał,

ryby, rozmawiał z miejscowymi. Jednak

magali nas leśnicy. Połączyliśmy się i z

Jego molfar przyjął jako pierwszego.

ką, Huculszczyzna.

gdy w 1989 roku otrzymał zaprosze-

spojrzenie miał ciężkie. W rozmowach

czerniowiecką milicją”. Znaleźć zabójcę

Młodzieniec był u znachora z dziesięć

Aż ot i Jasieniów, otoczony gó-

nie od władz na festiwal „Czerwona

z uzdrowicielem przekonywał go, by

pomogło wideo. W przededniu jedna z

minut. Potem wyszedł. Sam. To było

rami, niby podkową, kilka metrów od

Ruta” z prośbą rozpędzenia chmur w

porzucił pogaństwo i dotrzymywał się

kijowskich ekip telewizyjnych nagry-

dziwne, bo z zasady, uzdrowiciel od-

szosy toczy swe sino-czarne wody

czasie imprezy. Prośba została speł-

zasad chrześcijańskich. Nie wiadomo

wała film dokumentalny o molfarze

prowadzał klienta do drzwi lub do furt-

Czeremosz. Do chaty dziadka Necza-

niona(!) Nakręcono o nim niejeden

co odpowiadał mu molfar, który wpraw-

Neczaju. Na zdjęciach był i sam uzdro-

ki. Gdy wyszedł, powiedział, żeby lu-

ja przerzucona kładka. Jeszcze kilka

film i napisano niejedną książkę.

dzie i oddawał cześć przyrodzie, ale,

wiciel i jego klientela. Oba małżeństwa

dzi sami nie wchodzili, że za dziesięć

dni wstecz tu pielgrzymowali ludzie. Ze

Trzy razy głośno i smętnie dźwię-

jak powiadają znajomi, od chrześcijań-

poznały mężczyznę na zdjęciach.

minut Neczaj ich sam zaprosi. Powie-

swymi chorobami, bolączkami, bieda-

czały trombity, gdy trumnę z ciałem

stwa też nie stronił. Ale dla złoczyńcy,

W ciągu kilku godzin stróże prawa

dział i poszedł do swego namiotu. Ale

mi, rodzinnymi problemami i kłopotami

molfara wieziono przez wieś, kilka

ważną widocznie była odmowa uzdro-

w odległości 6 km od Werchniego Ja-

minęło dziesięć minut, pół godziny,

w karierze. Szli politycy, deputowani,

kilometrów od chaty – do cerkwi, a

wiciela odejścia od swych przekonań.

seniowa, w lesie koło wioski Bukowiec

a znachor nie wychodził i nikogo nie

artyści, robotnicy, biedni i bogaci, sta-

potem na miejsce ostatniego spo-

„W przededniu morderstwa całą noc

zatrzymali podejrzanego. Widząc mi-

zapraszał. Wtedy ludzie poszli do jego

rzy i młodzi. Wszyscy znaleźli tu pora-

czynku. Za trumną szły tysiące ludzi.

modliłem się i Bóg zezwolił mi ukarać

licjantów próbował uciekać i skryć się

żony Hanny, aby go pośpieszyła. Gdy

dę, reprymendę, dobre słowo, a kogoś

Już na uklepanej i obłożonej darnią

zło,” – zeznaje zatrzymany młodzie-

w lesie. Ale tej szansy mu nie dano.

weszła do niewielkiego pokoiku, gdzie

po prostu wysłuchiwał i to już wystar-

mogile, zgodnie z huculską trady-

niec. Gdy morderca wszedł do chaty

Molfar – w kulturze Hucułów tak określają obdarzoną

czało. Stał tu przed kładką, wzdłuż

cją, ułożono haftowane chusty, a na

nie mówił już nic, odtrącił staruszka,

drogi, sznur zagranicznych i rodzimych

nich – kołacze. Wspominki odbyły się

ten upadł, wtedy uderzył go nożem,

nadprzyrodzonymi zdolnościami osobę, wróżbitę, cza-

samochodów. Teraz droga i podwórze

bez kropli alkoholu. Ludziom rozda-

trzymanym w lewej ręce, w szyję. Po-

rodzieja, ludowego maga. Jak uważają Huculi, molfarzy

usłane jest setkami wieńców. Wydaje

wano maleńkie świeczki, aby każdy,

tem jeszcze trzy razy. Dziś, jak twier-

się, że nawet góry posmutniały. Bli-

po przyjściu do domu, mógł zapalić

dzą prawnicy, grozi mu od 10 do 15

mogą być dobrzy i źli (biali i czarni). W leczeniu ludzi i kie-

scy uzdrowiciela o śmierci Neczaja

maleńki płomyczek i pomodlić się

lat więzienia, lub nawet dożywocie.

rowaniu siłami przyrody molfarzy wykorzystują zaklęcia,

rozmawiać nie chcą, bo ta gwałtowna

za duszę niewinnie zamordowanego

Ale jak zostanie znów uznany za nie-

śmierć – za wielka dla nich tragedia,

uzdrowiciela, obrońcę dobra, starych

poczytalnego, odeślą go ponownie na

specjalne przedmioty i zioła.

aby dzielić się nią ze światem.

umiejętności i tradycji.

przymusowe leczenie.

bĘdzie miĘdzynarodoWe cenTrum diaLoGu

i demokracji im. proF. bronisŁaWa Geremka W Winnicy

Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej,

W panelu historycznym dyskuto-

OLEG BORYNIAK

gminie Masłów i Bodzentyn. Z zachwy-

wano o problemie cmentarzy żydow-

tem goście z Ukrainy zwiedzali Dworek

skich Wschodniego Podola, podstaw

W dniach 5 –7 lipca Kielce

Żeromskiego i Szklany dom w Cieko-

samorządu obywatelskiego w daw-

gościły delegację ekspertów

tach, a także „Niemczówkę” w Chęci-

nych magnackich miastach i miastecz-

oraz studentów z partnerskie-

nach. Ostatnia jest dobrym przykładem

kach Wschodniego Podola w XVIII w.

go miasta na Ukrainie – Win-

pamięci i dialogu polsko-żydowskiego.

Przedstawiciel Magazynu Historycz-

nicy. Wizyta była pierwszym

W trakcie konferencji naukowej,

nego „Mówią Wieki” Wojciech Kalwa

etapem realizacji projektu pn.

która odbyła się podczas wizyty studyj-

zaprezentował ciekawą historię życia

nia. Goście z Winnicy odwiedzili Urząd

kursu: „Promocja wiedzy o

„Śladami wspólnej historii w

nej, stawiano ciekawe pytania o aktual-

Artemiusza Wołczyka – „W poszuki-

Miasta Kielce oraz Urząd Marszałkow-

Polsce – 2011”.

drodze do europejskiego part-

nych problemach Ukrainy. Uczestnicy

waniu drugiej ojczyzny”.

ski, gdzie ukraińską delegację (przed

nerstwa narodów. Międzyna-

Wizyta studyjna grupy ukraińskich

konferencji dyskutowali m.in. nad pro-

W pokonferencyjnej dyskusji zo-

rozpoczęciem prezentacji o regionie

rodowe Centrum Dialogu i De-

ekspertów, przedstawicieli środowisk

blemami: „Ku społeczeństwu obywa-

stały omówione perspektywy dalszej

świętokrzyskim) serdecznie przywitał

mokracji im. prof. Bronisława

akademickich i organizacji pozarządo-

telskiemu na Ukrainie – jak i z kim?”,

współpracy miast Kielc i Winnicy.

Ryszard Białacki – były konsul ds. wi-

Geremka w Winnicy”. Projekt

wych stała się inauguracją dwuetapo-

„Partnerstwo Wschodnie a rewolucje

Rozmawiano też na temat możliwości

zowych w Konsulacie Generalnym RP

jest realizowany przez Stowa-

wego projektu, poświęconego dialogo-

utworzenia Międzynarodowego Cen-

wschodnie: miejsce spotkania Europa

we Lwowie.

rzyszenie Integracja Europa-

wi polsko-ukraińsko-żydowskiemu. W

trum Dialogu i Demokracji im. prof. Bro-

Wschodnia”, „Ukraina między Europą

Ogromne wrażenie na uczestni-

Wschód i współfinansowany

trakcie pobytu odbyły się liczne spotka-

a Eurazją” etc.

nisława Geremka w Winnicy.

kach projektu sprawiły spotkania w

przez MSZ RP, w ramach kon-