muzeum pod gołym niebem

20

29 lipca – 11 sierpnia 2011 * Kurier Galicyjski

LWoWski panTeon sŁaWy i chWaŁy

(ciąg dalszy z poprzednich numerów)

na twarzy. W polu postumentu wy-

rzeźbiono herb zwieńczony koroną

hrabiowską i wmontowano odlane

cynowe tablice z napisami. Nie za-

chowały się niestety jeszcze trzy fi-

gury alegoryczne geniusza śmierci,

wiary i nadziei, które potęgowały

JURIJ SMIRNOW

symbolikę pomnika. Kompozycję

tekst i zdjęcia

otacza ażurowa balustrada ka-

Przy głównej alei, na polu 12

mienna, ozdobiona gotyckimi ma-

pochowano znanego naukowca,

swerkami.

prezesa Naukowego Towarzystwa

Aleja między polami 50 i 76

im. Tarasa Szewczenki we Lwowie

prowadzi w stronę wojskowego me-

dr Olega Romaniwa (1928-2005). W

moriału Ukraińskiej Armii Halickiej

głębi pola dobrze widać kompozycję

(UAH). Na rogu pola 50 znajduje

z trzema postaciami przy krzyżu, na

się nowy pomnik ze stylową figurą

grobie Levaya. Na tymże 12 i są-

Matki Boskiej na grobie profesora

siednim 13 polu znajduje się jesz-

Oresta Maciuka (1932-1999), dy-

cze kilka grobów zasłużonych dla

rektora Lwowskiego Archiwum Hi-

Lwowa ludzi, mianowicie Jakuba

storycznego.

Pomnik na grobie Stanisła-

Wagenhubera (1806-1871), dyrek-

Po obu stronach dróżki cmen-

Fragment pomnika Francisz-

wa Kępińskiego

tora galicyjskiej drukarni rządo-

tarnej zbudowano dwa szeregi gro-

Pomnik na grobie Skrypciów

ka Stefczyka

wej, architekta Józefa Braunseisa

bowców, wśród których zwracamy

podstawy kolumny znajdują się trzy

nież małego braciszka Bolesława-

uwagę po stronie lewej na grobo-

śmierci, raczej zabójstwa, nie są

postacie kobiet-płaczek. Pomnik

Januszka) wybitnego polskiego po-

wiec Ralskich z płaskorzeźbą dłuta

znane po dzień dzisiejszy. Dopiero

został wykonany w warsztacie ka-

ety Zbigniewa Herberta. W głębi te-

Janiny Reichert-Toth. Wykonany w

w 1990 roku na grobie ustawiono

mieniarskim Henryka Periera przy

goż pola 51 znajduje się pochówek

styluArt-Déco relief przedstawia nar-

pomnik autorstwa Posikiry, Jarem-

współpracy z rzeźbiarzem Andrze-

rodziny Kępińskich, jednym z nich

ciarza w ruchu, na zakręcie i nawią-

czuka i Fedyka, który przedstawia

jem Albrychtem, który wykonał figu-

był Stanisław Kępiński (1867-1908),

zuje do tragicznej śmierci Ludwika

artystę (naturalnych rozmiarów)

ry płaczek. Obok znajduje się cen-

znany matematyk, profesor i rektor

Ralskiego w 1931 roku pod lawiną

przy fortepianie podczas koncertu.

na rzeźba dłuta Antoniego Kurzawy

Politechniki Lwowskiej. Na grobie

śnieżną. Obok grobowiec Antonie-

Na skrzyżowaniu alejek usta-

na grobie rodziny Paparów. Nieda-

ustawiono precyzyjnie wykonany

go Stefanowicza (1858-1929) zna-

wiono pomnik na grobie Francisz-

leko pochowany znany lwowski ar-

pomnik, prawdopodobnie wykona-

nego artysty-malarza pochodzenia

ka Smolki (1810-1899). Pomnik

tysta-malarz Alojzy Reichan (1807-

ny w zakładzie kamieniarskim Lu-

ormiańskiego, wizytatora kurato-

przedstawia dość skromną neogo-

1860). Przy samej alejce obok gro-

dwika Tyrowicza. Pomnik ma kształt

rium Okręgu Szkolnego Lwowa. W

tycką ażurową konstrukcję żeliwną

bowca Herbertów znajdują się dwa

krzyża oplecionego misternie rzeź-

głębi pola 50 pochowano Bronisła-

zwieńczoną krzyżem i ustawioną

pomniki. Współczesny – na grobie

bionym bluszczem i ustawionego

wę Wójcik-Keuprulian (1890-1938),

na niewysokim cokole z piaskowca.

Wasyla Iwanickiego (1918-2005),

na niewysokim cokole. Na tle krzyża

znanego muzykologa, badaczkę

Pomnik odnowiono w 2010 r. z fun-

inicjatora budowy pomnika Tarasa

znajduje się ekspresywnie wyko-

twórczości F. Chopina, redaktora

duszy Ministerstwa Kultury i Dzie-

Szewczenki we Lwowie, obywa-

nana postać Matki Boskiej, która

technicznego „Posłańca św. Grze-

dzictwa Narodowego RP. Smolka

tela honorowego naszego miasta

trzyma przed sobą małego Jezusa.

gorza”. Obok grób jej męża inż. Ga-

był jednym z najpopularniejszych

i XIX-wieczny – na grobie hrabiny

W tymże stylu został wykonany po-

rabeta Keupruliana (1884-1939),

polityków lwowskich epoki autonomii

Honoraty Borzęckiej (1775-1858),

mnik na grobie rodziny Skrypciów.

wykładowcy języka ormiańskiego

galicyjskiej. W młodości rewolucjoni-

znanej w Galicji filantropki. Borzęc-

Przedstawia on stojący na ciosach

na Uniwersytecie Lwowskim i War-

sta, więzień stanu skazany na karę

ka była współzałożycielką zakładu

piaskowcowych duży krzyż, styli-

szawskim. Na tymże polu znajdują

śmierci. Ułaskawiony dekretem ce-

wychowawczego dla chłopców

zowany na nieokorowane drzewo.

się groby Mychajła Dzyndry (1921-

sarza Ferdynanda I uzyskał wolność.

Pomnik autorstwa Eufelego

p.w. św. Antoniego, również fun-

Pod krzyżem przyklęknął skrzydlaty

2006), rzeźbiarza-modernisty, który

W 1848 r. był posłem i prezydentem

na grobie sióstr Obłoczyń-

datorką licznych ołtarzy i obrazów

anioł z bukietem kwiatów. Na polu

do roku 1990 mieszkał na stałe w

parlamentu w Wiedniu. Później po-

skich

świętych w kościołach lwowskich.

51 znajduje się też monumentalny

USA, ale wrócił do Lwowa i orga-

słem na Sejm Galicyjski i do Wie-

Pomnik wykonał rzeźbiarz Cyprian

pomnik na grobie Franciszka Stef-

(1837-1914), projektanta dzwonnic

nizował w Brzuchowicach muzeum

deńskiej Rady Państwa. W latach

Godebski, który przybył do Lwo-

czyka (1861-1924), posła na Sejm

katedry św. Jura i kościoła oo. Domi-

rzeźby modernistycznej i Jarosława

1881-1893 pełnił funkcję prezyden-

wa z Paryża i zapoczątkował na

Galicyjski, działacza spółdzielczo-

nikanów, Bogdana Janusza (1887-

Gordyńskiego (1882-1939), histo-

ta parlamentu Austro-Węgier. Cho-

Cmentarzu Łyczakowskim modę

ści, twórcy i propagatora wiejskich

1930), konserwatora, historyka

ryka literatury i pisarza. Wśród za-

dził w polskim ubraniu narodowym

na nagrobki w stylu neogotyckim.

kas oszczędnościowych, zwanych

sztuki, znawcy historii Ormian lwow-

bytkowych pomników wyróżnia się

– w szerokich szarawarach i długiej

Na wysokim sarkofagu ozdobio-

popularnie „Kasy Stefczyka”. Po-

skich. Obok pochowano Franciszka-

pomnik autorstwa Pawła Eutelego

rogatywce z barankiem. Cieszył się

nym fryzem i zwieńczonym gzymsem

mnik przedstawia wysoką zwień-

Ksawery Kowaluszyna (1861-1915),

na grobie sióstr Obłoczyńskich,

opinią bezinteresownego idealisty.

spoczywa postać półleżącej kobie-

czoną krzyżem kolumnę ustawioną

archiwisty, grafika i akwarelisty oraz

które zginęły w 1858 roku podczas

Miał chyba najdłuższe wąsy w Ga-

ty z wyrazem smutku i cierpienia

na monumentalnym piedestale. U

współczesnego historyka prof. Jaro-

pożaru w sklepie naftowym. Star-

licji, ich rozpiętość dochodziła do

sława Isajewicza (1936-2010). Przy

sza Hermina była żoną Jana Zeha

80 cm. Popularności jemu dodała

bocznej alejce znajduje się grób

wynalazcy sposobu destylacji ropy

również działalność na rzecz idei

historyka Franciszka Jaworskiego

naftowej. Pomnik został odnowiony

usypania Kopca Unii Lubelskiej na

(1873-1914) popularyzatora historii

w 2010 roku z funduszy Minister-

Wysokim Zamku we Lwowie. Pod-

m. Lwowa, autora ponad dwudziestu

stwa Kultury i Dziedzictwa Naro-

czas bankietu, który został wydany

prac poświęconych naszemu miastu,

dowego RP. Warto zwrócić uwagę

z okazji wieloletniej pracy Smolki na

dyrektora archiwum lwowskiego. Na

na stylową płytę na grobie Wandy

stanowisku prezydenta parlamentu,

jego grobie znajduje się wartościowy

Rosen, matki znanego artysty-ma-

znany z ciętego języka i poczucia

pomnik w stylu Art-Déco autorstwa

larza Jana Henryka Rosena.

czarnego humoru przyjaciel Smolki

Witolda Rawskiego, w kształcie

Po prawej stronie alei znajdu-

hr. Wojciech Dzieduszycki taką oto

niewysokiej kolumny z horyzontal-

je się pole 76. Wśród grobowców

wygłosił mowę: „Starożytni Grecy

nym prostokątnym reliefem przed-

zwracamy uwagę na groby Sydora

wierzyli, że nowonarodzone dziec-

stawiającym Dawida głaszczącego

Twerdochliba (1882-1922), pisarza,

ko całuje Muza; jeśli go ucałuje w

lwa. Obok w rodzinnym grobowcu

który był zastrzelony przez bojówkę

czoło, to wyrośnie z niego mędrzec,

pochowano Jarosławę Muzykę

nacjonalistów ukraińskich za współ-

jeśli w usta lub oczy – słynny mówca

(1898-1973), znaną artystkę-malar-

pracę z władzami polskimi. Obok

lub znakomity malarz. Gdzież Ciebie

kę i konserwatora dzieł sztuki.

pochowany Osyp Turiański (1880-

dostojny jubilacie, musiała ucałować

Po przeciwległej stronie alei

1933) również pisarz, autor gło-

Muza, skoro od tylu lat zasiadasz na

znajduje się jeden z najbardziej

śnych wspomnień z czasów I wojny

fotelu prezydenta Rady Państwa?”

znanych grobów na cmentarzu –

światowej. Dalej grobowce rodziny

Obok pomnika Smolki skręca-

grób kompozytora, autora popular-

Józefa Swobody i Onyszkiewiczów.

my w prawą alejkę i dochodzimy

Pomnik na grobie Levaya

Postać Matki Boskiej na gro-

nych piosenek Wołodymyra Iwasiu-

do grobowca rodziny Herbertów, w

bie prof. Oresta Maciuka

ka (1949-1979). Okoliczności jego

którym pochowano krewnych (rów-

kG