22

okruchy historii

16­29 września 2016 nr 17 (261) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

o tych, kto podbijal i wyzwalal Lwów (cz. III)

Opowiem o tym, jak podbijano i wyzwalano Lwów na przestrzeni jego istnienia. Nie

lubią w tym mieście wspominać dnia 27 lipca. Bo nie pokój i zgodę przyniosly sowieckie

czolgi, a represje. Dziś nie ma już ulicy imienia bohatera ZSRR czolgisty Marczenki, przy

której mieścil się akademik mojej uczelni. Bo nie niemiecką flagę on zrywal, a staral się

oderwać biale plótno od polskiej bialo-czerwonej flagi, za co dostal kulę. Dawno zmarli ci

wyzwoliciele. Odeszla nawet pamięć o nich ­ a Lwów żyje nadal i, jak zawsze, ma za nic

wladze centralne i śmialo patrzy w przyszlość...

wózka w kanalach lwowskich, gdzie

WOLODYMYR SYROTENKO

pomagali przetrwać im Polacy i Ukra-

Już o 5 rano 22 czerwca 1941

ińcy. Ludność getta stopniowo mala-

roku Lwów zostal zbombardowany.

la, przez wywózki i rozstrzeliwania.

Samoloty niemieckie nie spotkaly

Getto lwowskie istnialo do 1 czerw-

oporu. Pod Lwowem bylo sowiec-

ca 1943 roku. Przy jego ostatecznej

kie lotnisko wojskowe, ale lotnicy

likwidacji silami gestapo, SS i policji

stacjonowali we Lwowie i dojeżdżali

część Żydów wzniecila powstanie.

do ,,pracy" pociągami podmiejskimi.

Wówczas zabito i zraniono kilku po-

Równocześnie miasto zostalo ostrze-

licjantów. Likwidację getta przeżylo

lane przez nacjonalistów ukraińskich,

okolo 300 osób, którzy ukryli się w

co wywolalo panikę wśród enkawu-

kanalach lub których przechowali

dzistów. Rozpoczęla się paniczna

mieszkańcy Lwowa.

ewakuacja Armii Czerwonej i apa-

Niemiecka okupacja Lwowa roz-

ratu partyjnego. Wykorzystywano

poczęla się od określenia nowych za-

w tym celu nawet pociągi towarowe

sad życia jego mieszkańców. W rozka-

przygotowane do kolejnej fali wywóz-

zach komendanta Lwowa gen. Renza

ki lwowiaków na Wschód.

z dnia 5 lipca 1941 roku wskazywano,

Przed ucieczką ze Lwowa w

że jakiekolwiek nieposluszeństwo wo-

pierwszym dniu wojny, NKWD ewa-

bec wladz (nieobecność w pracy lub

kuowalo 800 więźniów z więzień

jej samowolne opuszczenie) będzie

lwowskich ­ pędzono ich na piecho-

karane śmiercią. Ogloszono godzinę

tę aż do samej Moskwy. Po drodze

policyjną, zakazano demonstracji i

slabych dobijano bagnetami. W

pochodów ulicznych. Wprowadzono

więzieniach jednak pozostalo wielu

rejestrację ludności w wieku od 15

przetrzymywanych. Ryzykiem bylo

do 60 lat. Niemcy obsadzili wszystkie

Reichsfuhrer Heinrich Himmler (na pierwszym planie) w towarzystwie niemieckich ofice-

pędzenie ich w pieszych kolumnach.

posady w administracji miasta i urzę-

rów przed oddzialem 14. Dywizji Grenadierów Waffen SS ,,Galizien"

26 czerwca prokurator obwodu lwow-

dach. Stworzono ,,dzielnicę aryjską",

bienia mienia żydowskiego. Pod ko-

Po zabójstwie Konowalca zająl się

skali i Polaków". Osoby z takich list

skiego wydal decyzję o zniszczeniu

wprowadzono sklepy i wagony tram-

niec lipca zostal stworzony Juden-

wajowe ,,Nur für Deutsche". Zmienio-

organizacją batalionów: Nachtigal

podlegaly internowaniu w obozach

wszystkich więźniów z lwowskich

rat i żydowska policja porządkowa,

­ zlożonego z cywilnych Ukraińców

pracy. O niektórych policjantach pi-

więzień. NKWD przystępuje do jej

no nazwy wielu ulic, przywracając im

utrzymująca porządek wewnątrz get-

przeszkolonych w dywersji i Roland

sal Leopold Iwanier: ,,Byli to ci sami

wykonania natychmiast, oddzialy

glównie dawne polskie nazwy. Język

ta i mająca zadanie konwojowania

­ skladającego się z Ukraińców

Ukraińcy, którzy slużyli w sowieckiej

NKWD jeżdżą też po mieście cię-

niemiecki byl językiem urzędowym, a

Żydów na roboty i do obozów pracy.

­ bylych żolnierzy WP. W tych od-

milicji. Zmienili oni jedynie gwiazdy

żarówkami i podpalają budynki uży-

polski i ukraiński ­ funkcjonowaly jako

Przewodniczącym Judenratu zostal

dzialach odpowiadal za wychowa-

na swoich czapkach na tryzuby.

teczności publicznej.

języki pomocnicze.

prawnik Józef Parnas. Ostatecznie

nie polityczne i ideologiczne. Jedno-

Wiedzieliśmy, dlaczego patrolują w

W niedzielę rano 30 czerwca,

Jak toczyly się w tym czasie

lwowskie getto stworzone zostalo 8

cześnie kierowal dzialalnością OUN

naszych okolicach" (/vognebroda.

bez jednego wystrzalu do Lwowa

sprawy ukraińskie? W październiku

listopada 1941 roku. Podczas prze-

na terenach przygranicznych z mie-

net/lvovskiy-pogrom-kak-zerkalo-

krokiem marszowym wchodzi ba-

bataliony Nachtigal i Roland wycofa-

mieszczania Żydów do getta zabi-

szaną polsko-ukraińską ludnością.

ukrainskogo-natsionalizma). Od 1

talion Nachtigal. Za nimi wkraczają

no do Frankfurtu i polączono w jedną

tych zostalo okolo 5 tys. osób starych

W miarę posuwania się linii frontu

lipca ,,milicja ludowa" przeszla pod

kolejne oddzialy Wehrmachtu. Jaro-

jednostkę wojskową. Nadal miala

slaw Stećko, w euforii wejścia wojsk

slużyć ona jako oddzialy policyjne.

niemieckich, poczul się równym Hitle-

W grudniu 1942 roku kończyl się wla-

rowi i bez jakichkolwiek konsultacji z

śnie roczny kontrakt slużby w tych

nowymi wladzami oglosil ,,Akt wzno-

oddzialach. Wszyscy żolnierze od-

wienia państwa ukraińskiego". Tak

mówili podpisania nowego kontrak-

rozwścieczylo to Hitlera, że wezwal

tu, po czym oddzialy rozformowano.

Stećkę i Banderę do Berlina. Hitler

(ОУН-УПА, 2005, c. 73).

nie widzial sensu w istnieniu takiego

Roman Szuchewycz po wyja-

państwa, więc i Canaris odmówil im

śnieniach w gestapo zostaje zwol-

swego poparcia. Ci ze swej strony

niony i powraca do Lwowa, gdzie

zwęszyli w tym wszystkim podstęp

od stycznia 1943 roku zaczyna się

Melnyka i rozpoczęli walkę przeciwko

ukrywać. Z podziemia kieruje woj-

jego ludziom. Wymordowano wtedy

skowym referatem OUN-B. W lutym

z ich rozkazu kilka osób ze ścislego

zwoluje konferencję OUN-B, na któ-

kierownictwa OUN-M. Rozpoczęto

rej podjęta zostaje decyzja o walce

też walkę przeciwko bulbowcom (od-

przeciwko polskiemu i sowieckiemu

dzialom Bulby-Borowca ­ red.).

podziemiu, jak również przeciwko

Po tych dzialaniach Hitler rozka-

Niemcom. Na mocy tych decyzji ko-

zal slużbie bezpieczeństwa powziąć

mendant UPA-Pólnoc Klym Sawur

środki przeciwko grupie Bandery. W

(Dmytro Klaczkiwski) podpisal dy-

wyniku tych dzialań Banderę i in-

rektywę o antypolskiej akcji (Rzezi

nych liderów jego ruchu aresztowa-

Wolyńskiej). Wtedy to podlegly Sa-

Parada kobiet ukraińskich w 1943 roku

no i osadzono w obozach; zamknię-

wura Petro Netowicz 9 lutego 1943

to biura OUN-B; wdrożono śledztwo

oba zgrupowania byly przerzucane

dowództwo SS.

i schorowanych. Na początku 1942

roku z oddzialem przebranym za so-

w sprawie zabójstwa ludzi Melnyka

za wojskami Wehrmachtu.

W tych dniach rozpoczęly się po-

roku teren getta zamieszkiwalo oko-

wiecki oddzial partyzancki zająl pol-

oraz wzięto pod kontrolę caly ruch

W miejsce tych batalionów stwa-

gromy żydowskie. Żydów spędzano,

lo 100 tys. Żydów. Lwowskie getto

ską wieś Parośle kolo Sarn i tam w

banderowców.

rzano oddzialy ,,ludowej milicji OUN",

znęcając się nad nimi, do oczysz-

bylo trzecim co do wielkości, po war-

okrutny sposób wymordowano 173

Powyższe dzialania nie doty-

zadaniem których bylo ,,oczyszcza-

czania więzień lwowskich ze stosów

szawskim i lódzkim. Stąd zaczęto ich

mieszkańców, w tym 43 dzieci.

czyly Romana Szuchewycza, po-

nie terenu z enkawudzistów, moska-

trupów. W czasie tych pogromów za-

stopniowo wywozić do obozów. Do

W 1944 roku Roman Szuche-

nieważ byl on przeciwny akcjom

li, Żydów i innych, a także ukladanie

mordowano 3­4 tys. Żydów, uczest-

lata tego roku pozostalo okolo 65 tys.

wycz tak tlumaczyl te tragiczne wy-

Bandery przeciwko melnykowcom i

list osób, które prześladowaly ruch

ników ,,akcji więziennych". Podczas

osób i to przeważnie chorzy i starsi.

darzenia: ,,Prowadzimy z Polakami

bulbowcom. Ten mial inne zadania.

ukraiński, a to wlaśnie ­ Żydów, mo-

terroru bylo wiele przypadków gra-

Część Żydów chronila się przed wy-

wojnę na pólnocno-zachodnich zie-