14

Wolna trybuna

15­28 czerwca 2018 nr 11 (303) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Casus Hruszowice

No, a jak będą patrzyli na ten pomnik

ale to bez sensu. Pomnika niby nie

nasi Bracia (TAK! TAK! TAK!) Ukra-

ma, ale tak nie do końca ­ istnieje

ińcy? Jakie on uczucia będzie w ich

,,wirtualnie" i jest przedmiotem sporu.

sercu budzil?

Straty z tego sporu wynikające ­ pol-

I znowu uwaga dla ,,czytających

skie i ukraińskie ­ narastają. Uwa-

Hruszowice. Piszę o nich, chociaż tak prawdę mówiąc

inaczej"! Nie goląbeczki! Wcale nie

żam, że kiedyś ktoś wreszcie ,,pójdzie

o polityczną poprawność mi chodzi!

po rozum do glowy" i pomnik odbudu-

­ pisać się boję. Boję się, bo wiem, że niebywale trud-

Wcale nie chcę zamilczać, chować

je ­ w kompromisowej formie. Szkody

no będzie napisać tekst o istotnych i ,,gorących" pol-

pod dywanem, zapominać! Tyle tyl-

pozostaną.

ko, że gdyby w podobnym stylu po-

Czwarta część problemu ­ wie-

sko-ukraińskich sprawach nie wpadając w jedną

mnik, czczący ofiary np. pacyfikacji

dza. O tym krótko. Niewielu z tych,

z licznych pulapek pozastawianych przez uczestni-

lat 30, we Lwowie się pojawil to co

którzy w ,,hruszowickiej" awanturze

my byśmy czuli? Chodzi o to, jak

uczestniczą cokolwiek wiedzą o

ków polsko-polskiej i ukraińsko-ukraińskiej wojen.

kogoś sprawiedliwie i godnie uczcić,

polsko-ukraińskiej historii lat 30-50.

a nie o to jak ,,wbić szpilę", pokazać

XX wieku. Wiem ­ kilkakrotnie mia-

,,co to nie my!", nową awanturę roz-

lem nieprzyjemność to sprawdzić.

To, co piszę teraz zapewne wywola

stalo, że przez te 26 lat, przy różnych

ARTUR DESKA

palić. Dlatego forma pomnika też

W większości są to ofiary Efektu

oburzenie po obydwu stronach gra-

(czasami antypodach) partiach i poli-

jest ważna. O zastanowienie się

Dunninga-Krugera (przepraszam,

Pisalem o tym kilkakrotnie ­

nicy (ach, te emocje i pretensje!), ale

tykach u steru, nie udalo się wypra-

proszę ­ czy zarówno twórcy oraz

że nie opiszę, zapraszam do kom-

moim zdaniem w obu tych wojnach

taka jest prawda, że tak na Ukrainie,

cować takiego mechanizmu prawne-

budowniczy pomnika w Hruszowi-

putera i Internetu ­ jest tam o tym

polsko-ukraińskie problemy trakto-

jak i w Polsce istnieją uchwalone

go, który by umożliwial w przyzwo-

cach, jak i jego niszczyciele (bo to

efekcie sporo). W skrócie ­ wiedzą

wane są instrumentalnie i malo kogo

prawa, które sprawy pomników re-

itym terminie i w przyzwoity sposób

nie byla ,,rozbiórka ­ moim zdaniem)

malo, za to glośno o tym co niby wie-

interesuje, by przy użyciu uczciwych

gulują. I szacunek tak do Polski, jak

upamiętnić tych, których Polacy na

wykazali się empatią. Ci pierwsi do

dzą, mówią. Jednak to nie jest jedyny

metod, wyprowadzić je na ,,spokojne

i do Ukrainy wymaga, by tych praw

Ukrainie i Ukraińcy w Polsce chcą

uczuć Polaków, ci drudzy do Ukra-

z wiedzą problem. Niestety, z tymi

wody". Wielokrotnie cytowalem już

przestrzegać. Stop! Proszę bez krzy-

upamiętnić? Już chociażby tylko po

ińców. Ja mam na ten temat wlasne

nielicznymi, którzy coś wiedzą, też

slowa lwowianina, historyka, polito-

ków ­ to nie koniec tekstu! Proszę

to, by dwa dumne narody i państwa

zdanie, ale teraz niczego nie oce-

sprawa jest skomplikowana. Część z

loga i publicysty Tarasa Wozniaka o

doczytać do końca! Wiem! Urzęd-

nie byly zakladnikami sytuacji takich

niam ­ pytam tylko.

nich, na jakimś etapie ich kariery się

tym, że sposób prowadzenia polsko-

nicy, interpretacje, kruczki prawne,

jak ta w Hruszowicach?

ukraińskich sporów i dysput sluży ra-

przeciąganie spraw, oczekiwanie

czej obronie politycznych interesów

(czytalem gdzieś, że nawet lat 18)

poszczególnych ugrupowań i osób,

na decyzję, nieżyczliwość. Tak, ja to

a nie Polski czy Ukrainy. Uważam,

wszystko wiem! Jednak ,,dura lex sed

że tak wlaśnie jest. Co więcej (piszę

lex"! Brak uregulowania prawnego

o tym nieustannie) metody używane

statusu pomników, nie tylko hruszo-

przez toczących te polsko-ukraińskie

wickiego, jest bezsprzeczny! Teraz

,,dyskusje" do cywilizowanych naj-

uwaga dla ,,czytających inaczej". To,

częściej nie należą, a z uczciwością,

co napisalem powyżej absolutnie nie

życzliwością, wiedzą i logiką rzadko

usprawiedliwia (w moim odczuciu)

są w przyjaźni. Dlatego każdy glos w

tego jak z pomnikiem w Hruszowi-

polsko-ukraińskim dialogu, który ,,nie

cach postąpiono. To tylko zwrócenie

pasuje" tej czy innej ,,grupie intere-

uwagi na fakt, dlaczego takie dzia-

sów" jest zakrzykiwany, wyszydzany,

lania byly w ogóle możliwe. Pomnik

lżony. ,,Zainteresowani" tak nim ma-

w Hruszowicach niejako ,,wycią-

nipulują, tak przewrotnie interpretują

gnąl" problem legalności pomników

wyrwane (zazwyczaj) z kontekstu

(polskich także) na powierzchnię w

jego fragmenty, że w tym co z ich

sposób ostry, chociaż i bez tej awan-

interpretacji wynika praktycznie nie

tury, która się rozbuszowala, sprawy

ma nic z tego co bylo intencją au-

polskich i ukraińskich pomników ,,sa-

tora. Dużo o tym móglbym napisać,

mowolek" od czasu do czasu gdzieś

bo często przychodzi mi to cierpieć.

,,się przewijaly". Tak w Polsce, jak i

Nie chcąc jednak cierpliwości czyta-

na Ukrainie ­ zauważam. Raz jesz-

jących na próbę wystawiać ­ poprze-

cze powtarzam ­ rozumiem emocje,

stanę na tym, że pisać o Hruszowi-

szlachetne uniesienie, chęć oddania

Trzecia część problemu ­ maksy-

sprzedala i jest na uslugach polityków

cach uczciwie i w zgodzie ze swoimi

czci, upamiętnienia, wyrażenia żalu.

Druga część problemu ­ komplet-

malizm. Tak, taki nachalny, agresyw-

i polityk przeróżnych (slużą też oni

przekonaniami bezpiecznie nie jest.

Naprawdę ja to rozumiem. Jednak

ny brak empatii. Tak, wiem ­ to nie jest

ny i wrogi. Zero chęci kompromisu!

polityce historycznej ­ o tym będzie

Jednak mimo to, pisać trzeba.

stawianie pomników, jakichkolwiek

latwe. Jednak uważam, że wlaśnie to

Ma być tak i już! Tak wlaściwie, to

jeszcze). Pozostaje naprawdę nie-

Dlaczego? Wyjaśniam: postanowilem

i gdziekolwiek, niezgodnie z przepi-

jest chyba najważniejszą przyczyną

częściowo ten maksymalizm wynika

wielu, którzy nie tylko ze znajomością

napisać o Hruszowicach absolutnie

sami prawa ­ to brak szacunku do

konfliktu dookola Hruszowic (piszę

z braku empatii, ale nie tylko z tego.

rzeczy, ale także uczciwie dyskutują

nie dlatego, że wykoncypowalem ja-

państwa, w którym się takie pomni-

poslugując się nazwą miejscowości,

Niekiedy mam wrażenie, że nawet je-

o trudnych polsko-ukraińskich pro-

kieś genialne rozwiązanie problemu i

ki stawia. Sam jestem ,,aktywistą"

ale chyba wszystkim wiadomo, że o

śli by niektórzy z w polsko-ukraińskie

blemach, a to za tych wlaśnie proble-

teraz je pragnę obwieścić. Nie! Czuję

i wiem jak to najczęściej jest ­ naj-

pomnik mi chodzi). Większość Pola-

sprawy zamieszanych byli w stanie

mów ucieleśnienie uważam problem

potrzebę podzielenia się z czytelnika-

pierw, w szlachetnym porywie serca

ków nie potrafi ,,wczuć się w dusze"

odczuć i zrozumieć uczucia tej ,,dru-

,,hruszowicki".

mi moimi ,,hruszowieckimi" przemy-

,,robimy!", a potem ,,jakoś to będzie".

i zrozumieć uczuć Ukraińców. Więk-

giej strony", to i tak (w ich przypad-

Wiedza, rozwaga, odpowiedzial-

śleniami dlatego, że sprawa ,,slawne-

Niestety ­ pomniki i upamiętnienia

szość Ukraińców nie może zrozumieć

kach) niewiele to by dalo. Są bowiem

ność tych niewielu ­ nie są w cenie.

go" pomnika UPA i wszystkiego tego

okazaly się nienajlepszym ,,materia-

polskiej wrażliwości. W skrócie ­ dla

ludzie, którzy ,,w nosie" (chcialem

Do ludzi ,,przeciętnych", do ,,zjadaczy

co ta sprawa wywolala, aktywizowala

lem" dla takich akcji. W momencie,

Polaków OUN/UPA to tylko i wylącz-

napisać inaczej, ale nie ­ i tak by to

chleba" (to absolutnie nie jest lekce-

wiele typowych mechanizmów uży-

gdy są stawiane bez wszystkich

nie ,,Rzeź Wolyńska", a dla Ukraiń-

korekta wyrzucila) mają cudze uczu-

ważące określenie ­ w moim pojęciu)

wanych przez polskich i ukraińskich

niezbędnych papierów, uzgodnień,

ców to wszystko inne oprócz ,,Trage-

cia. Żądają dla siebie zrozumienia,

­ z różnych przyczyn ­ nie docierają

,,wojowników", uczestniczących w

protokolów i notatek (jeśli to możli-

dii Wolyńskiej". Stąd już tylko krok do

tolerancji, poprawności, poblażliwości

rzetelne opinie. Niewiele wiedzą, a w

polsko-ukraińskich sporach. Mecha-

we ­ z jak największą liczbą pieczą-

,,wojny pomnikowej" ­ tych których

i delikatności. Tyle, że tylko dla siebie.

znacznej mierze brak wiedzy wlaśnie

nizmów destrukcyjnych, slużących

tek i podpisów), to już w momencie

jedni potępiają, czczą drudzy i na co-

Mam wrażenie, że w przypadku Hru-

skutkuje brakiem empatii (nie tylko

(już pisalem) interesom tych, którzy

,,wylewania fundamentów" ich bu-

koly ich stawiają. Żeby jasne bylo ­ w

szowic wlaśnie z czymś podobnym

on, ale jednak też). Przeciętny Polak

je uruchomiają, a nie interesom na-

downiczowie pozostawiają pod nimi

polsko-ukraińskich klótniach nie tylko

mieliśmy do czynienia. Tak przy bu-

i przeciętny Ukrainiec znają polsko-

szych Ojczyzn. Sprawa Hruszowic

,,ladunek wybuchowy", który może

z OUN/UPA ten problem się ujawnia.

dowie pomnika, jak i jego rujnowaniu.

ukraińską historię poprzez szablony

pomogla mi też ubrać w myśli i slowa

zostać aktywowany w każdej chwili.

Bezsprzecznie ­ trudnym jest uzmy-

Najkrócej ­ moim zdaniem najpierw

powycinane przez potrzeby bieżące,

to, co widzialem i czulem od daw-

Tak dokladnie się stalo w przypadku

slowienie i jednym, i drugim, że tak

przejawiono maksymalizm przy pro-

polityków, partie. To ulatwia prze-

na, ale skonstatowanie czego jakoś

tego pomnika, ale podobnych ,,za-

jak jedni czują ból i żal, tak samo do

jektowaniu pomnika i jego budowie,

niesienie każdej polsko-ukraińskiej

mi zawsze umykalo. Pragnę o tym

minowanych" miejsc tak w Polsce,

takich uczuć drudzy mają prawo ­ w

następnie przy jego niszczeniu. W

sprawy ze sfery logiki i atmosfery

opowiedzieć i dlatego ­ boję się, ale

jak i w Ukrainie jest wiele.

czysto ludzkich kategoriach. Bez po-

moim przekonaniu ­ moglo być ina-

życzliwości w sferę emocji i nienawi-

piszę!

Pytanie. Niezależna Polska to

lityki, osądów, zemsty. Tymczasem

czej. Można bylo zaprojektować i po-

ści. To też są korzenie ,,Hruszowic".

Pierwsza część problemu ­ brak

1989 rok ­ tak? Niepodlegla Ukraina

­ nie! Pomnik stawiany jest ,,bo my

stawić pomnik w takiej formie, która by

Piąta część problemu ­ polityka

wzajemnego szacunku aktywistów-

to rok 1991 ­ tak? Jednym slowem

tak chcemy", ,,wbrew", a czasami ,,na

nie sprzyjala usprawiedliwianiu tego

historyczna. Najpierw trochę teorii.

Polaków do Ukrainy i aktywistów-

ponad 26 lat sąsiadowania dwóch

przekór"! Tak żeby od Hruszowic na

co się stalo. Można bylo, po uzgod-

Teoretycznie polityka historyczna, to

Ukraińców do Polski. Tak dokladnie

wolnych państw o częściowo wspól-

chwilę się uwolnić ­ ktoś z czytają-

nieniu z ukraińskimi aktywistami, ten

nic zdrożnego. Ot, uczciwe mówienie

jest, chociaż glośno i oficjalnie nikt

nej historii, tradycjach i kulturze. Te

cych widzial koszmarny (moim zda-

pomnik przebudować. Tak, wiem ­

o wszystkim z historii danego pań-

tego nie powie. To dotyczy czegoś

26 lat to (w obu państwach) różni

niem) projekt pomnika Ofiar Rzezi

maksymaliści zaraz mnie zakrzyczą,

stwa, z uwypukleniem tego z czego

więcej jak casus Hruszowic. Ukraiń-

prezydenci, przemierzy, ministrowie,

Wolyńskiej? Ja widzialem. Szacunek

a nieprzejednani nazwą zdrajcą ­ z

może być dumne szczególnie. Nie

skie pomniki w Polsce, polskie po-

parlamenty. Różne partie polityczne

dla ofiar, chrześcijańskie uczucia,

obydwu stron konfliktu. Przepraszam,

widzę problemu w takiej historycz-

mniki na Ukrainie (ale nie tylko to).

u steru ­ bardzo różne. Jak to się

zaduma, powaga? Chyba raczej nie!