21

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 15­28 czerwca 2018 nr 11 (303)

Legendy starego Stanislawowa  (cz. VIII)

wskazal także, gdzie mają osiedlić

obecności Ormian na tych terenach:

się poszczególne nacje. Bylo to

,,Gdy spojrzymy z perspektywicznej

niespelna rok wcześniej od wyda-

oddali wieków na tę cudowną pracę

fortecznej Potockich, która w XVIII

IWAN BONDAREW

nia tzw. przywileju lokacyjnego z

bezdomnych tulaczy, chcących na

wieku naliczala do 200 armat. Jacyś

7 maja 1662 roku, w którym król

obcej ziemi stworzyć z tradycji swej

,,czarni archeolodzy" niedawno starali

Bezplodna panienka

Jan Kazimierz nadal miastu prawo

i tęsknoty zludę porzuconej ojczyzny,

W XVIII wieku mieszkala w Stani-

się je wykopać, ale okazalo się, że są

magdeburskie. Chowaniec potwier-

­ ogarnia nas prawdziwy podziw. Nie

slawowie malżeńska para ­ szlachet-

przyspawane do bramy pod ziemią.

dzil także, że forteca nazwana zo-

tylko bowiem potrafili oni zaszczepić

ny Jan Chryzostom Witkowski i jego

Zdarty w tym miejscu asfalt do dziś

stala na cześć pierworodnego syna

na czarnoziem Podola i Rusi pier-

wierna żona Anna. Rodzina uważana

przypomina o tej nieudanej próbie

zalożyciela, Stanislawa, poleglego

wiastki swej kultury, niczym jakąś

byla za zamożną, uczciwą i solid-

kradzieży.

pod Wiedniem w 1683 roku. Praw-

egzotyczną roślinę, ­ ale co więcej,

ną, ale nie mieli dzieci. Odwiedzali

Interesujące jest czy usilowaliby

da historyczna okazala się jednak

po zaszczepieniu ożywiali ją przez

drogich lekarzy, do różnych babek-

zlodzieje ukraść te armaty, gdyby

mniej ciekawa od glęboko zako-

szereg wieków swoją gorącą krwią i

wróżek chodzili ­ wszystko nadarem-

wiedzieli, że nie są one prawdziwe?

rzenionej legendy. W ,,Informatorze

zasilali odżywczymi sokami, wydoby-

nie. Wówczas Jan Chryzostom po-

W rzeczywistości są to dwa metalowe

Przy pomocy ,,sil wyższych"

miasta Stanislawowa", wydanym

wanymi z macierzy za pośrednictwem

stanowil zwrócić się do sil wyższych.

pacholki, jedynie z lekka stylizowane

czy bez nich, ale Anna Wit-

W niedzielę poszedl do kościola tryni-

na lufy armatnie. Zostaly tu wkopane

kowska zostala matką

tarzy (stal kiedyś przy ul. Starozam-

w celu jak najbardziej prozaicznym ­

kowej) i klęknąwszy przed obrazem

lo wszedl do prywatnych komnat i zbli-

żeby karety i powozy swymi kolami nie

św. Feliksa Walona, wymodlil sobie

żyl się do kanapki, na której siedziala

niszczyly bramy. Podobne urządzenia

następcę. W klasztorze bylo wiele

pani Katarzyna, nawet nie zdjąwszy

ostaly się też przed stacją pogotowia

obrazów świętych, ale to wlaśnie św.

kapelusza. Na uwagę kobiety od-

przy ul. Strzelców Siczowych.

Feliks ,,odpowiadal" za rozmnażanie

rzekl, że jest takim samym podwlad-

Prawdziwa artyleria palacowa

i spójność rodzin chrześcijańskich.

nym cesarza jak pani Katarzyna i nie

byla o sto lat starsza.

Oto stal się cud. Wkrótce Anna

widzi konieczności zdejmowania ka-

zaszla w ciążę i po należnym czasie

pelusza. Oburzona kobieta tak tego

jak cesarz

powila chlopca. Szczęśliwi rodzice

zostawić nie mogla.

w Stanislawowie gościl

nazwali go Markiem Feliksem ­ od-

Nakazala wywiesić w sali portrety

W 1782 roku prowincjonalnym

wdzięczając się w taki sposób świę-

Józefa II i Marii Teresy, ale tak, żeby

Stanislawowem wstrząsnęla nowina

temu. Chlopak rósl mądry i piękny,

nie bardzo rzucaly się w oczy. Swe-

­ jedzie do nas cesarz! Niebawem

przynosząc radość rodzicom. Przed

jego dniem urodzin Anna Witkowska

co roku odwiedzala kościól trynitarzy,

gdzie przed znanym sobie obrazem

palila dwie świece.

Jedną dla św. Feliksa, a drugą...

dla sąsiada Marka.

Najważniejszy general

Tytulowa strona książki ,,Ormianie w Stanislawowie w XVII

Na Rynku stoi stara piętrowa

i XVIII wieku"

kamienica. Na planie miasta z roku

pod koniec lat 20., napisano bez-

karawan lewantyńskich i eczmiadżyń-

1769, rosyjski kapitan Szyrkow ozna-

refleksyjnie, że miasto zalożyl het-

skich pielgrzymów". Praca ta zyskala

czyl tę budowlę, jako ,,Dom tutejszych

man Stanislaw ,,Rewera" Potocki.

także piękną oprawę graficzną. Byla

naczelników". Na mapach później-

Zresztą do dziś pokutuje mit ,,Grodu

podziwiana za ,,oryginalność ukladu i

szych figuruje jako ,,Dom generala".

Rewery", któremu zawdzięcza się na

niemalą kulturę drukarską" na III Zjeź-

Zapytają państwo, co robil rosyjski

Pierwszy po prawej budynek nazywano ,,generalski"

pewno jedno: nieskrywaną dumę jego

dzie Bibliofilów Polskich we Lwowie w

kapitan w naszym mieście?

mieszkańców.

1929 roku. Po wydaniu książki, wspól-

mu hajdukowi o potężnym wzroście

świta cesarza Świętego Imperium

Wszystko jest bardzo proste. W

W niezbyt obszernych tekstach

cześni badacze przypisywali autorowi

i sile, nakazala wszystkich odwie-

Rzymskiego Józefa II uroczyście wje-

1768 roku Moskale okupowali Sta-

Chowaniec odkrywal także wiele

i calej rodzinie Chowańców nawet

dzających prosić grzecznie o zdjęcie

chala do miasta. Wlaścicielka miasta,

nislawów i wykorzystywali go jako

innych cennych faktów z dziejów

ormiańskie korzenie. W przekazach

kapeluszy. Starosta znów odwiedzil

Katarzyna Kossakowska przygoto-

bazę aprowizacyjną podczas wojny

rodzinnych nikt nigdy nie wspominal

Stanislawowa. Opublikowal pierwszy

kobietę, a hajduk grzecznie zapro-

wala dla tak wysokich gości wspa-

rosyjsko-tureckiej. Tak bylo do czasu,

o tym, mówi się za to otwarcie o zu-

przywilej w jego historii, datowany

ponowal mu zdjęcie nakrycia glowy.

niale apartamenty w palacu. Jednak

dopóki nie wyparli ich stąd Austriacy.

pelnie innych przodkach, mianowicie

na marzec 1662 roku, a dotyczyl on

Gość jednak zlekceważyl prośbę.

nie wiadomo dlaczego na miejsce

Z tych czasów pozostala anegdota,

góralach podhalańskich.

organizowania jarmarków i targów.

Wówczas sluga wymierzyl Niemco-

pobytu cesarz obral ,,jednogwiazdko-

którą zapisal historyk Sadok Barącz.

Zaprezentowane prace nie stano-

Na tym jednak nie poprzestal i wydal

wi tak mocny policzek, że kapelusz

wy" zajazd żydowski przy bramie Ty-

Znana jest pod tytulem ,,Moskiewski

wią oczywiście wszystkich dokonań w

jeszcze przywileje gwarantujące swo-

spadl sam. Z lekkim uśmiechem pani

śmiennickiej, ignorując zaproszenie

general".

pani Kossakowskiej. Możliwie, że nie

,,Zdobywszy miasto, jeden gene-

chcial być w czymś od niej zależny, a

ral obchodzil przede wszystkim ko-

może nadawal przewagę żydowskiej

ścioly, a potem urzędy miejscowych

kuchni koszernej ­ tego już nikt nam

dygnitarzy i zapytywal każdego ­ Coś

nie powie.

ty za jeden? Na co odpowiadano mu:

Trzy dni gościl cesarz w mieście.

,,Jestem konsularzem", ,,Jestem se-

Trzy dni jego świta mężnie walczyla

kretarzem", ,,Jestem kontrolerem" itd.

z wszelkimi możliwymi insektami i

On na to odpowiadal każdemu ­ A ja

nieprzyjemnymi zapachami w zajeź-

tu jestem glówny!

dzie. Ale Habsburgowi taka egzotyka

W pewnym urzędzie na pytanie

się spodobala. Przed opuszczeniem

generala jakiś urzędnik ośmielil się

Widocznie cesarz Józef II nie

Kamienica Chowańców od strony ul. Goslawskiego

na zawsze gościnnych murów zajaz-

odpowiedzieć: ,,Jestem durniem". Na

byl zbyt wymagający

zakresie historii Czeslawa Chowań-

bodę Żydom i Rusinom. Hojny Ję-

du, podarowal gospodarzowi 2000

co general nie zastanawiając się od-

ca. Byly to publikacje stosunkowo

drzej Potocki, otwarty na inne nacje, z

Kossakowska wskazala wówczas na

reńskich zlotych, z których przedsię-

powiedzial ­ A ja jestem glównym!

krótkie, ale przystępne w odbiorze.

pewnością przyczynil się do tego, że i

portrety i oznajmila gościowi: ,,Naucz

biorczy gospodarz wybudowal sobie

Nie można wykluczyć, że ten

Stanowily one ważne przyczynki do

nawet wspólcześnie w stolicy Pokucia

się waćpan szanować postacie mo-

nowy budynek zajazdu i umieścil na

sam ,,glówny dureń" zamieszkal póź-

rekonstrukcji calości dziejów miasta,

panuje specyficzny duch tolerancji.

narchów".

frontonie napis: ,,Tu byl Józef II".

niej we wspomnianym domu. Między

które pieczolowicie przygotowywal.

Otworzyl się on również na Or-

Czerwony ze zlości starosta nic

Zgódźcie się państwo, że ta hi-

innymi rosyjskim korpusem ekspedy-

Podawano do publicznej wiadomo-

mian. Ich dzieje, przypadające na

nie odpowiedzial, ale następnym

storia bardziej wygląda na anegdotę

cyjnym dowodzil wówczas gen. Alek-

ści, że jego książka ,,Stanislawów ­

okres największej aktywności w XVII

razem zdejmowal kapelusz z glowy

­ a i umieszczona jest ona jedynie

sander Prozorowski.

Dzieje Pokuckiej fortecy 1662-1812"

i XVIII wieku opisal szczególowo

już bez przypominania.

we ,,Wspomnieniach anegdotycz-

jest już w druku, ale z niewiadomych

Chowaniec. Byla to jedyna jego mo-

nych" niejakiego Cieszkowskiego.

Szanujmy cesarza

przyczyn historyk zwlekal jeszcze z jej

nografia o Stanislawowie, wydana

A tak prawdę mówiąc, w czerwcu

Po przylączeniu Galicji do Impe-

Armaty Potockich

wydaniem. W międzyczasie zajmowal

oczywiście nie gdzie indziej, jak tylko

Jeżeli uważnie patrzeć pod nogi,

1783 roku cesarz Józef II byl we Lwo-

rium Austriackiego w 1772 roku po-

się swoją pierwszą pasją epoką króla

w rodzinnym zakladzie drukarskim.

to przed technicznym wjazdem na

wie. Chociaż Katarzyna Kossakow-

jawil się w Stanislawowie niemiecki

Jana III. Byl pochlonięty także pracą

Książka ta okazala się wspanialą

teren dawnego palacu Potockim

ska bardzo serdecznie zapraszala go

starosta. Miastem rządzila Katarzyna

kulturalną w Stanislawowie, inicjowal

pamiątką o ,,synach św. Grzegorza",

można zobaczyć dwie niewielkie ar-

do Stanislawowa ­ tam nie pojechal.

Kossakowska i niebawem pomiędzy

i koordynowal Wystawę Historyczną

którzy następnie spolonizowali się,

maty. Są glęboko wkopane w ziemię

Więc historia o pobycie cesarza w

tymi ,,odlamami wladzy" wybuchla

Miasta Stanislawowa, o której opo-

wybierając polską kulturę i język. Z

i obecnie widać tylko ich lufy. Nie-

zajeździe jest chyba chwytem rekla-

prawdziwa wojna.

wiemy Państwu w następnym nume-

ogromnym poszanowaniem autor we

którzy krajoznawcy twierdzą, że są

mowym samego gospodarza, aby

Pewnego razu starosta zawital

rze ,,Kuriera Galicyjskiego".

wstępie swojej pracy pisal o dlugiej

to pozostalości po potężnej artylerii

do palacu wlaścicielki miasta. Śmia-