22

Okruchy historii

29 marca­15 kwietnia 2019 nr 6 (322) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak Polacy Charków budowali (cz. XLVII)

Pamięć i kult doktora Wladyslawa Frankowskiego

w Charkowie od 1895 roku do czasów obecnych

,,Żywo stoi mi dziś przed oczyma ta wyniosla postać w czapeczce, z ręcznikiem na szyi, sunąca powoli do sypialni po skoń-

czonej konsultacji. Opuszczone, jakby nabrzmiale powieki i ceglaste rumieńce na twarzy świadczyly o nadwątleniu sil jego.

Dzisiaj trochę się zmęczylem ­ zwykl byl mawiać, lecz po kilkugodzinnym odpoczynku znowu się przeobrażal: tyle energii

bylo w calej postawie, tyle życia w badawczym, a zarazem lagodnym i przemawiającym do duszy wzroku, że nikt by nie dal

wiary, iż groźna katastrofa tak bliska. Zmarl w 80 roku życia. Bolesna to dla nas strata, bo takich apostolów milości chrześci-

jańskiej rzadko wydaje spoleczeństwo. Cześć twej pamięci zacny mężu! Ojczysta ziemia szczyci się takim synem, a pamięć

o tobie przechowają dlugie pokolenia" ­ pisal we wspomnieniu pośmiertnym Alfred Krajewski w 1895 roku.

Nazajutrz d. 7 kwietnia, prezy-

poruszyć struny serca chorego, wy-

niewierzący przyzywają wstawiennic-

MARIAN SKOWYRA

dent miasta zwolal czlonków rady

rozumialy dla mlodszych".

twa tego czlowieka w najtrudniejszych

miejskiej celem uczczenia pamięci

O prawdziwej czci i uznaniu

sytuacjach życiowych i stwierdzają,

Rzeczywiście slowa Alfreda Kra-

zmarlego. Postanowiono: 1) koszta

świadczyl także liczny udzial miesz-

że ich prośby są wysluchiwane.

jewskiego staly się proroczymi, gdyż

pogrzebu pokryć z kasy miejskiej; 2)

kańców miasta w pogrzebie zaslu-

Pamięć o Frankowskim zrodzila

pamięć o tym wielkim lekarzu i Polaku

postawić pomnik na grobie; 3) pozo-

żonego lekarza. Można się pokusić

się z ogromnej popularności, jaką po-

z Charkowa drugiej polowy XIX wie-

stalej wdowie naznaczyć dożywotnią

o stwierdzenie, że byl to w Charko-

siadal jeszcze za życia. O Frankow-

ku przetrwala do czasów obecnych,

pensję, w ilości rs. 900 rocznie i 4)

wie jeden z najbardziej uroczystych

skim chętnie pisaly gazety zarówno

nawet mimo przeciwności losowych

wespól z Towarzystwem lekarskim

i ludnych pogrzebów w historii tego

na terenie Polski, jak i carskiej Rosji.

i świadomego zacierania pamięci o

poczynić starania o utworzenie sty-

miasta. ,,W kościele katolickim i na

Byl znany w rodzinnym Mozyrzu,

nim.

pendiów imienia dra Wladyslawa

cmentarzu znajdowali się wszyscy

Moskwie, Petersburgu, Odessie, jak

Pisząc w 2017 roku artykul o

Frankowskiego".

przedstawiciele wyższych wladz cy-

i w wielu innych miastach. Wszędzie,

charkowskim lekarzu, opublikowany

O ile pierwszy i trzeci punkt zo-

wilnych i wojskowych, uniwersytetu

gdzie bywal, pozostawial po sobie

w Kurierze Galicyjskim nr 1(2017),

staly zrealizowane, to inne punkty

i zarządu miejskiego". O pogrzebie

trwaly ślad sympatii i szacunku.

autor nie mógl nawet przypuszczać,

tak relacjonowal ,,Kraj": ,,Dnia 5 kwiet-

O tej czci jeszcze za życia może

że rok następny na gruncie charkow-

Wladyslaw Frankowski

nia odbyla się eksportacja zwlok śp.

świadczyć choćby fakt świętowania

skim stanie się niejako rokiem Wla-

dra Wladyslawa Frankowskiego do

jubileuszu 50-lecia dzialalności pro-

cie ,,Jużnyj kraj" obok biogramu po-

dyslawa Frankowskiego. Pojawily się

kościola, a stamtąd d. 6 kwietnia na

fesjonalnej w Charkowie Wladyslawa

dano informację następującej treści:

o nim nowe publikacje, a na szcze-

miejsce wiecznego spoczynku. Nie-

Frankowskiego, zorganizowany w

,,Nigdy w Charkowie żaden z lekarzy

gólną uwagę zasluguje zorganizowa-

zliczone tlumy ludzi otaczaly trum-

Charkowie 23 lutego 1892 roku. Pisa-

nie wywalczyl sobie jeszcze takiej

nie 16 maja 2018 roku na uniwersy-

nę, niesioną przez lekarzy, studen-

ly o nim gazety w carskiej Rosji, w Pol-

popularności i nie zaskarbil takiej

tecie kolejowym w Charkowie okrą-

tów wyższych zakladów naukowych

ski, a nawet we Francji, gdzie w ,,Wol-

sympatii, jak doktor Frankowski".

glego stolu pt. ,,Zadbajmy wspólnie

i obywateli miasta. Za trumną nie-

nym Polskim Slowie" wspomniano,

Po trzech latach od jubileuszu

o nasze dziedzictwo. XIX wieczne

siono sztandar miejski, szla rodzina

że dr Frankowski wraz z adwokatem

dnia 12 kwietnia 1895 roku Charków

echo dzialalności Wladyslawa Fran-

i najbliżsi znajomi zmarlego. Wóz

Kwiatkowskim i siostrami Sigorskimi

oraz świat obiegla wiadomość, że

kowskiego", po czym na frontonie

żalobny, caly pokryty kirem i dekoro-

byli prawdziwymi polskimi patriotami

w ,,ustronnym domku przy jednej z

wany wieńcami żywych i sztucznych

,,wspierającymi polski żywiol w Char-

krańcowych ulic Charkowa, z dala od

gwaru miejskiego Przyjaciel biednych

kwiatów, postępowal w oddaleniu

kowie." Pozwolimy sobie przy tej oka-

kilkuset kroków. Wieńców z polskimi

zji na przedstawienie obchodów jubi-

odszedl do Boga". O tym wydarzeniu

napisami bylo trzy; najpiękniejsze

leuszu Wladyslawa Frankowskiego

obok wszystkich gazet Charkowa,

pochodzily od rodaków i gminy izra-

na podstawie relacji petersburskiego

pisaly gazety na terenie Polski i Ro-

utknęly w gąszczu biurokracji pań-

elskiej. Nabożeństwo żalobne odbylo

,,Kraju", którą przytoczymy w szerszej

sji. Obszerne nekrologi zamieścily

stwowej, zwlaszcza przyjęty nie-

się wobec wladz cywilnych i wojsko-

formie, gdyż dobrze charakteryzuje

,,Biesiada Literacka", ,,Kurjer War-

bawem plan utworzenia w mieście

wych, przedstawicieli uniwersytetu,

tego wyjątkowego czlowieka.

szawski", ,,Gazeta Polska", ,,Kuryer

przytulku dla chorych im. Wlady-

rady miejskiej, ciala lekarskiego, róż-

,,Postać ziomka naszego, doktora

Codzienny", ,,Tygodnik Ilustrowany",

slawa Frankowskiego. Większość

nych towarzystw i instytucji filantro-

Wladyslawa Frankowskiego, znana

,,Gazeta Handlowa", ,,Kraj" i wiele

środków na powstanie tego ośrodka

pijnych. Kościól nie mógl pomieścić

miastu calemu, zarówno bogatym,

innych. Ponadto biogramy doktora

postanowiono zgromadzić z dat-

wszystkie tlumy, więc zalegaly ulice

jak i biednym, którym zawsze chęt-

Frankowskiego podaly ,,Kalendarz

ków miejscowej ludności. I oto już

od 10 godziny rano. Nie bacząc na

nie śpieszy z pomocą, należy do

Ilustrowany na rok przestępny 1896"

w 1896 roku jeden z bogatszych

tych, o których wszyscy tu wiedzą, o

mieszczan ofiarowal 3000 rubli, a

których mówią, a co najważniejsze,

do końca roku suma datków wy-

którą szczerze i glęboko kochają.

nosila już przeszlo 14 000 rubli.

W r.b. przypadl wlaśnie pólwiekowy

domu Towarzystwa Medycznego w

Miasto wydzielilo nawet plac pod

jubileusz pracy na polu niesienia ulgi

Charkowie zostalo odslonięte epi-

budowę szpitala i zobowiązywalo

cierpiącej ludzkości tego prawdziwe-

tafium Wladyslawa Frankowskiego,

się pokrywać polowę kosztów jego

go obywatela. Jubileusz ten, którym

wykonane z inicjatywy charkowskiej

utrzymania. Obok środowisk nauko-

glównie zajęlo się u nas Towarzystwo

Polonii i przy wspólpracy z charkow-

wych i miejscowej kolonii polskiej w

lekarskie i zarząd miejski, jawnym byl

skim Konsulatem Generalnym RP. W

1897 roku ,,w święto Trzech Króli we

dowodem czci glębokiej dla zacnego

tym też roku pojawilo się kilka ukrain-

wszystkich świątyniach prawoslaw-

jubilata, który wszelkich używal spo-

skojęzycznych opracowań na temat

nych byly wśród ludu zbierane na

sobów, ażeby się od owacji uchylić,

Frankowskiego, i choć nie wniosly

ten cel skladki". Organizowano także

twierdzil bowiem, że mu się wcale

nowych informacji do bazy poznaw-

loterię artystyczną, ,,na którą zebra-

nie należą. Rzecz naturalna, że

czej, jednak są wartościowe z racji

no już sporo różnych dziel sztuki, a

szanownemu lekarzowi wymknąć

rozszerzania kola osób poznających

do wybitniejszych malarzy polskich

się nie udalo od najzaslużeńszych

tę niezwyklą postać.

i ruskich rozeslano listy, na które

owacji i życzeń, które koncentro-

Na szczególną uwagę zasluguje

nadchodzą pomyślne odpowiedzi".

waly się dokola jego osoby w dniu

też fakt powstania pod koniec 2018

Epitafium Wladyslawa Frankowskiego w Charkowie

Profesorowie wielu uniwersytetów

jubileuszowym. W dniu tym w sali

roku filmu pt. ,,Wladyslaw Frankowski

nadeslali wówczas listy, w których

ratuszowej zgromadzili się przed-

kilkuwiorstową przestrzeń oddziela-

autorstwa Józefa Ungra oraz Peters-

­ lekarz, Polak, filantrop", który po-

wyrażali chęć przybycia do Charko-

stawiciele i deputacje oraz moc nie-

jącą cmentarz od kościola, trumnę

burski Rzymskokatolicki ,,Kalendarz

wstal dzięki finansowemu wsparciu

wa, ,,celem wygloszenia odczytów",

zliczona publiczności. Zarząd miasta

doniesiono aż do miejsca. Nad mogi-

na rok przestępny 1896", który dal

Konsulatu RP w Charkowie w ramach

zgromadzone zaś środki przezna-

wręczyl doktorowi Frankowskiemu

lą wygloszono kilka mów po polsku

mu następującą opinię: ,,Byl to filan-

ogólnego projektu ,,Ślady polskiej kul-

czyć na utworzenie szpitala.

dyplom honorowego obywatela, prof.

i rosyjsku, najwymowniejszym jed-

trop w najwznioślejszym znaczeniu

tury na terenie Charkowszczyzny".

Jeden z tych odczytów mial miej-

Grube, prezes Tow. Lekarskiego wy-

tego slowa, niosący ulgę i pomoc

nak wyrazem żalu po zmarlym byl

W tym zatem kontekście można

sce już w 1898 roku. Pisano o nim,

glosil mowę". Dalej przytoczono ilość

każdemu, kto jej potrzebowal. Nie

ogólny placz, jaki powstal w chwili

mówić o pamięci o tym szczególnym

spuszczania trumny do grobu. Że-

że ,,publiczność szczelnie zapelnila

zlożonych gratulacji i przyslanych

bylo nędzy, której by nie ogarnąl, nie

charkowskim lekarzu, która na prze-

gnaj przyjacielu ludzkości!, żegnaj

obszerną salę, wielu musialo odejść

telegramów z życzeniami. Wreszcie

bylo chorego, którego czemkolwiek

strzeni lat przerodzila się w swoisty

dobroczyńco! ­ wolano naokól.

dla braku biletów". Polscy profesoro-

zauważono, że w charkowskiej gaze-

zrazil. Lagodny i skromny, umiejący

kult, gdyż obecnie nieraz ludzie nawet