Konstanty Czawaga
W obronie środowiska naturalnego
„Kurier Galicyjski” (nr 9-10, 24 grudnia 2007) informował o przebiegu Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Praktycznej „Odpowiedzialność za Stworzenie i trwały (zrównoważony) rozwój w Europie Środkowej i Wschodniej: doświadczenie Polski i Ukrainy”, która odbyła się w dniach 7–9 grudnia 2007 r. w Użhorodzie, w bazie Katechetycznego Centrum Duchowego (Użhorodzki Klasztor Zakonu Sióstr Zgromadzenia Jezusa). Docent Aleksander Bokotej, Sekrtarz Naukowy Konferencji, przekazał do redakcji dopracowaną przez uczestników konferencji rezolucję, którą podpisali Przewodniczący Komisji do spraw Ekologii i Migrantów Rzymskokatolickiej Konferencji Episkopatu Ukrainy biskup Antal Majnek, ordynariusz diecezji Mukaczewskiej i Delegat Konferencji Episkopatu Polski do spraw Pracowników Leśnictwa, Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska biskup pomocniczy diecezji Wrocławskiej Edward Janiak.
Rezolucja przypomina, że inicjatorami tej Konferencji były Komisja do spraw Ekologii i Migrantów Rzymskokatolickiej Konferencji Episkopatu Ukrainy oraz Archidiecezja Wrocławska Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Współorganizatorami były ponadto Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Rzeczpospolitej Polskiej, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Rzeczpospolitej Polskiej, Zakarpacka administracja obwodowa Ukrainy, województwo podkarpackie Rzeczpospolitej Polskiej, Fundacja Charytatywna „Kościół i Środowisko Naturalne”, Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie, Użhorodzki Uniwersytet Państwowy, Państwowy Wydział Ochrony Środowiska w obwodzie zakarpackim, Państwowa Inspekcja Ekologiczna w obwodzie zakarpackim. W pracy konferencji wzięli udział hierarchowie oraz przedstawiciele Kościoła rzymskokatolickiego Polski i Ukrainy, Mukaczowskiej Eparchii Greckokatolickiej, Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Moskiewskiego Patriarchatu, Zakarpackiego Kościoła Reformackiego, Katolickiego Forum Ekologicznego Europy, naukowcy-ekolodzy, teolodzy, pracownicy oświaty, przedstawiciele władzy, głównych organizacji społecznych oraz struktur państwowych zajmujących się ochroną środowiska naturalnego. Wszyscy uczestnicy Konferencji, dostrzegając pogłębiający się kryzys ekologiczny oraz brak wiedzy ekologicznej zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie, postanowili wspólnie poszukiwać dróg wyjścia z tej trudnej sytuacji. Kulminacyjnym punktem konferencji była wspólna ekumeniczna modlitwa hierarchów Kościołów chrześcijańskich o zachowanie kruchej równowagi Stworzenia.
Doc. Aleksander Bokotej powiedział dla „Kuriera”, że Polska już od lat hojnie pomaga zakarpackim naukowcom w dziedzinie ochrony środowiska, zapraszając ich na studia, konferencje, spotkania międzynarodowy w sąsiednich Bieszczadach oraz innych terenach. Tym razem uczestnicy Konferencji mieli okazję zapoznać się z cennym doświadczeniem w dziedzinie ochrony i zachowania środowiska naturalnego, którym podzielili się z nimi przedstawiciele odpowiednich struktur Kościoła z Polski.
„Podsumowując wyniki konferencji, uczestnicy stwierdzili, co następuje:
1. Stwórca stworzył świat i dał go człowiekowi;
2. Człowiek ma prawo wykorzystywać wszystko, co zostało stworzone przez Stwórcę, ale tylko w takim stopniu, w jakim jest to mu potrzebne do godnego, ale pobożnego życia. Obowiązkiem człowieka jest dbanie o zachowanie wszystkiego, co zostało stworzone przez Stwórcę. Pragnienie zniszczenia dzieła Stwórcy w celu zaspokojenia zbędnych potrzeb jest wielkim grzechem i przyczyną kryzysu ekologicznego;
3. Żadna działalność ludzka nie może i nie musi uszczuplać zasobów stworzonych przez Stwórcę, człowiek powinien żyć w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju, a szczególnie z zasadą główną – działania obecnych pokoleń nie mogą zagrażać życiu kolejnych;
4. Za racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych odpowiada człowiek. Musi być tego świadom i w takim duchu kształtować młode pokolenie, niezależnie od przynależności religijnej.
Uczestnicy konferencji dostrzegli:
– niski poziom aktywności wszystkich organów władzy i instytucji, odpowiedzialnych za ochronę środowiska na Ukrainie w sprawie zachowania środowiska naturalnego;
– skrajne zaniedbania w działaniach, mających na celu ochronę i zachowanie środowiska naturalnego regionu Górnej Cisy w szczególności oraz wzajemny związek między bezpieczeństwem ekologicznym oddalonych geograficznie krajów i regionów, a stanem ochrony środowiska w regionie Górnej Cisy. W związku z tym, zaproponowano zorganizowanie w najbliższym czasie międzynarodowego seminarium „Kościół a trwały (zrównoważony) rozwój regionu Górnej Cisy”, w ramach którego zostanie omówiona rola i udział Kościoła w zachowaniu i ochronie Stworzenia w tym unikalnym zakątku Ziemi;
– krytyczny stan środowiska w Użhorodzie i w ogóle na Zakarpaciu oraz brak należytego zainteresowania hierarchów i przedstawicieli różnych wyznań zanieczyszczeniem środowiska naturalnego.
Uczestnicy konferencji ustalili, że Kościół nie może zrzucać z siebie odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego, ponieważ przedstawiciele wszystkich warstw społeczeństwa są zarazem wiernymi różnych wyznań i postanowili powołać stałą międzywyznaniową organizację pozarządową, która będzie monitorowała wykonywanie przez organy władzy i odpowiednie instytucje państwowe ich obowiązków związanych z ochroną środowiska naturalnego. W ramach działań tej organizacji proponuje się zorganizować praktyczną pomoc dla duchownych i przedstawicieli różnych wyznań w postaci konkretnych materiałów, które będą mogli wykorzystywać w swoich kazaniach, katechezach i naukach duchowych. Mogą to być w szczególności: zbiór zaleceń dotyczących ochrony jakości życia i stanu zdrowia parafian w warunkach niebezpieczeństwa (katastrofy ekologicznej); poradnik z dziedziny ekologii i bezpieczeństwa ekologicznego dla duchowieństwa; słownik terminów ekologicznych dla duchowieństwa; poradnik dla parafian, w którym zostałyby zebrane materiały dotyczące udanych inicjatyw Kościołów europejskich, służących ochronie i zachowaniu środowiska naturalnego. Jednym z przykładów takich działań może być przeprowadzenie ewidencji starych drzew, rosnących na terenie parafii i wzięcie ich pod ochronę przez społeczność parafialną (taką akcję swego czasu zainicjował lwowski metropolita greckokatolicki Andrij Szeptycki);
Rolą organizacji winno być również:
– wysuwanie na kandydatów i popieranie godnych obywateli z kręgu wiernych kandydujących do wszystkich organów władzy w celu niedopuszczenia do objęcia urzędów przez osoby, które nie będą wykonywały swoich zobowiązań w stosunku do współobywateli;
– poszukiwanie wewnętrznych rezerw poszczególnych osób i całej społeczności, koniecznych dla przetrwania w warunkach kryzysu ekologicznego;
– nawiązywanie i rozwój ścisłych kontaktów, przeprowadzanie wspólnych działań w celu opracowania sposobów ochrony i zachowania środowiska naturalnego, dotarcia do świadomości społecznej z informacją o palących problemach ekologicznych oraz prowadzenia wspólnych akcji ekologicznych na poziomie regionalnym i międzynarodowym.
Uczestnicy postanowili także:
– zlecić komitetowi organizacyjnemu Konferencji wydanie materiałów konferencyjnych w oddzielnym tomie, a także zamieszczenie informacji o Konferencji w środkach masowego przekazu i w czasopismach naukowych. Zaproponować również szerokie propagowanie idei Konferencji przedstawicielom kultury – artystom, muzykom, architektom, literatom, dziennikarzom.”
Rezolucja Konferencji została przesłana zwierzchnikom Kościołów i wspólnot religijnych Ukrainy i Rzeczpospolitej Polskiej, Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, Polskiej Akademii Nauk, kancelariom prezydentów Ukrainy i Rzeczpospolitej Polskiej, gabinetom ministrów Ukrainy i Rzeczpospolitej Polskiej, Radzie Najwyższej Ukrainy i Sejmowi RP, Ministerstwu Ochrony Środowiska Ukrainy, Ministerstwu Środowiska RP, Ministrowi do spraw Sytuacji Nadzwyczajnych Ukrainy i jego odpowiednikowi w Rzeczpospolitej Polskiej, Ministerstwu Ochrony Zdrowia Ukrainy i Ministerstwu Zdrowia Rzeczpospolitej Polskiej, Ministerstwu do spraw Rodziny, Młodzieży i Sportu Ukrainy oraz odpowiednim ministerstwom Rzeczpospolitej Polskiej, Ministerstwu oświaty i nauki Ukrainy i Ministerstwu Edukacji Narodowej Rzeczpospolitej Polskiej oraz Komitetowi do Spraw Kościołów i Religii Ukrainy.